Brak apetytu towarzyszy bardzo wielu chorobom: od przeziębienia po poważne schorzenia, takie jak choroba nowotworowa. Często jego przyczyną są zaburzenia odczuwania smaku oraz stres związany z samą chorobą. Jeśli utrata łaknienia przedłuża się, może pojawić się spadek masy ciała i osłabienie, a w skrajnych sytuacjach nawet wyniszczenie organizmu.
Pobudzone łaknienie jest sygnałem organizmu, że potrzebuje nowej dawki energii w postaci pożywienia. Ten mechanizm jest regulowany poprzez ośrodek głodu i sytości zlokalizowany w centralnym układzie nerwowym, w okolicy podwzgórza. U zdrowej osoby apetyt może być stymulowany przez wrażenia wzrokowe, węchowe lub smakowe, a hamowany przez odczucie sytości. Natomiast u chorych, brak apetytu może być wynikiem toczącej się choroby lub czynników zewnętrznych (np. stosowania niektórych leków).

Kobieta i brak apetytu

Spis treści:

  1. Przyczyny braku apetytu
  2. Skutki braku apetytu
  3. Odżywianie przy braku apetytu
  4. Bibliografia

Przyczyny braku apetytu

Istnieje wiele przyczyn braku łaknienia. Nadmiar stresu psychicznego spowodowany szybkim tempem życia jest jednym z głównych powodów utraty apetytu u osób zdrowych. Apatia, której przyczyną są zazwyczaj: długotrwałe przemęczenie, silny stres, depresja, ale również zły stan zdrowia, powoduje niechęć do spożywania posiłków. U chorych brak łaknienia bardzo często spowodowany jest zaburzeniami odczuwania smaku oraz zapachu, które zazwyczaj występują podczas stanów zapalnych górnych dróg oddechowych (gardło, krtań, zatoki) oraz infekcji, którym towarzyszą gorączka, biegunka lub wymioty. Przyczyną utraty apetytu mogą być również: niedobór kwasów żołądkowych, zapalenie błony śluzowej żołądka oraz trzustki. Ponadto niektóre leki oraz sposób leczenia (radio- lub chemioterapia), a także nadużywanie nikotyny i alkoholu osłabiają apetyt.

Skutki braku apetytu

Długotrwały brak łaknienia prowadzi do zmniejszenia zjadanych porcji lub omijania posiłków. Ograniczenie spożycia pokarmów skutkuje niedoborami makroskładników oraz wielu witamin i minerałów, co może zaburzać prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Jeżeli na skutek braku łaknienia w diecie jest zbyt mało białka i energii, może dochodzić do spadku masy ciała. Jest to charakterystyczny (ale nie jedyny) objaw złego stanu odżywienia organizmu. Postępujące niedożywienie może prowadzić do wyniszczenia organizmu, które znacznie pogarsza jakość życia pacjenta. Jak więc należy karmić chorego, który nie ma apetytu?

Odżywianie przy braku apetytu

Odpowiedni sposób komponowania posiłków może pozytywnie wpłynąć na apetyt. Bez odpowiedniego sposobu żywienia proces powrotu do zdrowia może być opóźniony lub nawet niemożliwy. Dlatego, sprawując opiekę nad chorym uskarżającym się na brak łaknienia, należy tak komponować posiłki, aby chory spożywał dania jak najbardziej wartościowe.

Osoby cierpiące na brak łaknienia powinny jeść co najmniej 5 razy dziennie, ale posiłki o małych objętościach. Dania muszą być różnorodne pod względem smaku, koloru oraz atrakcyjnie podane.

Potrawy powinny być odpowiednie przyprawione. Dodatek aromatycznych ziół (bazylia, oregano, majeranek, kminek) zaostrza apetyt oraz przyspiesza proces trawienia, dzięki temu chory je więcej. Należy pamiętać, że kwaśny smak wzmaga apetyt, a słodki go zmniejsza.

Osoby z brakiem łaknienia nie powinny spożywać potraw smażonych i ciężkostrawnych, ponieważ szybko sycą i długo zalegają w żołądku. Dlatego wskazane jest komponowanie potraw gotowanych na parze lub w folii, z chudego mięsa (indyk, kurczak, cielęcina, królik), warzyw i owoców. Dodatek sosu do dań mięsnych również pobudza apetyt.

Przy braku apetytu każdy posiłek powinien dostarczyć jak najwięcej składników odżywczych oraz kalorii w jak najmniejszej objętości. Dlatego powinno się wzbogacać  potrawy, dodając do nich oliwę z oliwek, masło lub śmietanę, natomiast do kawy i herbaty – słodką śmietankę lub pełnotłuste mleko. Należy ograniczyć spożywanie słodyczy, ponieważ zawierają mało składników odżywczych, a szybko sycą i zmniejszają apetyt. Przed posiłkiem nie jest wskazane przyjmowanie płynów, aby nie wypełniać żołądka, gdyż wtedy szybciej uzyska się uczucie sytości. Nie bez znaczenia są również atmosfera oraz sposób spożywania posiłku. Nie należy się spieszyć oraz denerwować, nie powinno się również zmuszać chorego do jedzenia. Pomieszczenie, w którym się je, powinno być dobrze wywietrzone, ponieważ czasem nadmiar aromatów potraw zniechęca do jedzenia lub nawet może powodować mdłości. Niewielki wysiłek fizyczny w postaci spacerów na świeżym powietrzu jest wskazany szczególnie przed posiłkiem – zaostrza apetyt oraz pobudza perystaltykę jelit.

Jeżeli pomimo wysiłku, u chorego następuje spadek wagi ciała, należy uzupełniać jego dietę gotowymi preparatami odżywczymi Nutridrink, które w małej objętości zawierają dużo energii i białka oraz wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Zaleca się spożywanie ich powoli, pomiędzy posiłkami lub po posiłku. Można stosować preparaty także jako dodatek do innych potraw, w ten sposób zwiększając ich kaloryczność oraz wartość odżywczą.

W jaki sposób można wpłynąć pozytywnie na apetyt osób przewlekle chorych?

W wyniku toczącej się w organizmie choroby oraz zażywania leków chory często cierpi na brak apetytu lub inne problemy które wpływają negatywnie na ilości spożywanego pożywienia.

W żadnym wypadku nie wolno na siłę zmuszać chorego, aby spożywał posiłki, ponieważ jedzenie będzie dla niego dodatkowym źródłem stresu. Chory powinien spożywać w ciągu dnia 5-6 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasu (co 3-4 godziny). Ważne jest, aby potrawy były kolorowe oraz posiadały wyrazisty smak i zapach. Dlatego należy stosować przyprawy ziołowe (pietruszka, koperek, oregano, bazylia, lubczyk), które również poprawiają procesy trawienia. Aby nie dopuścić do pogorszenia stanu odżywienia chorego, które często prowadzi do zaostrzenia choroby, warto do diety wprowadzić Nutridrink. Jest to wysokoenergetyczny preparat odżywczy w płynnej postaci. Jego skoncentrowana forma sprawia, w małej objętości preparatu chory otrzymuje odpowiednią porcję energii oraz komplet niezbędnych składników odżywczych. Produkt może również w razie potrzeby zastąpić jeden z posiłków.

Bibliografia

  • Kłęk S. et al., Leczenie żywieniowe w neurologii — stanowisko interdyscyplinarnej grupy ekspertów. Polski Przegląd Neurologiczny, 2017, tom 13, nr 3.

  • Jarosz M., Białkowska M.: Praktyczny podręcznik dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, 2010.

  • Jarosz M. (red.): Żywność żywienie w prewencji i leczeniu. Instytut Żywności i Żywienia, 2017Autor: Redakcja “Opieki nad chorym”