Każda operacja, nawet wykonywana planowo, wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań pooperacyjnych. Można je zmniejszyć dzięki wcześniejszemu przygotowaniu pacjenta do zabiegu. Jednym z kluczowych elementów tego procesu jest odpowiednie żywienie chorego. Dostarczenie właściwych ilości energii, białka oraz pozostałych składników odżywczych poprawia stan odżywienia pacjenta, co ma wpływ na występowanie oraz ilość ewentualnych powikłań, regenerację jego organizmu i szybszy powrót do zdrowia po operacji.

Przygotowanie do operacji

Spis treści:

  1. Jak przygotować chorego do operacji?
  2. Żywienie przed operacją

Jak przygotować chorego do operacji?

Zabiegi operacyjne wykonywane są w różnych jednostkach chorobowych. Każda operacja wiąże się z naruszeniem ciągłości tkanek oraz zmianami metabolicznymi wywołanymi powstałym urazem. Organizm mobilizuje siły, aby przyspieszyć regenerację. Z tego względu dochodzi w nim m.in. do rozwoju stanu zapalnego. Towarzyszy mu zwiększone zużycie energii oraz zapasów składników odżywczych, w szczególności białka, w tym pochodzącego z tkanki mięśniowej. Niedobory tych substancji mogą powodować osłabienie organizmu, a to z kolei przyczynia się do większej podatności na infekcje, trudne gojenie ran oraz rozwój powikłań.

Okres oczekiwania na zabieg operacyjny może być także obciążający psychicznie dla pacjenta. Nadmierny stres jest czynnikiem niekorzystnym. Powoduje wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu), który z kolei sprzyja zużywaniu zapasów energii i składników odżywczych. Zamiast być magazynowe, na okres rekonwalescencji po operacji, gdy będą potrzebne do regeneracji organizmu, zostają zużyte jeszcze przed zabiegiem. Stres może także powodować zaostrzenie dolegliwości chorobowych, jeżeli doskwierają choremu, a ponadto przyczyniać się do zmniejszenia apetytu chorego.

W związku z powyższym, w okresie przedoperacyjnym należy przygotować pacjenta do zabiegu zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Opiekun powinien zadbać o właściwy wypoczynek swojego podopiecznego, zapewnić mu odpowiedni komfort psychiczny oraz regularną aktywność fizyczną dostosowaną do jego możliwości, a także zwrócić uwagę na jego dietę.

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak ważną rolę w procesie przygotowania do operacji odgrywa odpowiedni sposób żywienia. Dzięki przestrzeganiu dobrze zbilansowanej diety chory może wzmocnić organizm i przygotować go do zaplanowanego zabiegu. To bardzo istotne, ponieważ pacjenci o dobrym stanie odżywienia, czyli tacy, którzy mają zapewnione wszystkie niezbędne składniki odżywcze i odpowiednią ilość energii, wykazują mniejszą tendencję do rozwoju powikłań pooperacyjnych. Ich tkanki goją się szybciej, a proces rehabilitacji przebiega efektywniej. Wszystko razem sprawia, że organizmy dobrze odżywionych osób szybciej regenerują się po zabiegu operacyjnym, a ci krócej przebywają w szpitalu. Z kolei, gdy pacjent zgłaszający się na zabieg chirurgiczny jest niedożywiony, może dojść do sytuacji, że operacja zostanie wstrzymana lub przełożona np. o 2 tygodnie. Uzyskany czas zostanie wykorzystany na poprawę stanu odżywienia chorego poprzez zastosowanie żywienia medycznego. Warto zatem zadbać o odpowiednią dietę jak najwcześniej, najlepiej kilka tygodni przed planowanym zabiegiem.

Jak więc odżywiać chorego, aby dobrze przygotować go do operacji?

Żywienie przed operacją

Opieka nad osobą chorą oczekującą na zabieg operacyjny powinna zapewniać podopiecznemu odpowiednio skomponowane posiłki, które dostarczą adekwatną do zapotrzebowania ilość energii oraz wszystkich niezbędnych składników odżywczych (białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych).

Organizm osoby chorej wykazuje zwiększone zapotrzebowanie na energię oraz składniki odżywcze. W wyniku toczącego się procesu chorobowego zwiększa się podstawowa przemiana materii, czyli następuje szybsze zużycie energii i potrzebne jest jej dostarczenie w posiłkach w większej ilości. Ponadto, często osoby chore nie mają apetytu oraz chęci, aby spożywać posiłki. Może to prowadzić do niedoboru składników odżywczych i pogorszenia stanu odżywienia, co z kolei może powodować nasilenie objawów chorobowych oraz rozwój niedożywienia, które pogarsza rokowania pacjenta poddawanego operacji.

Planując menu podopiecznego, staraj się bazować na zasadach zdrowego odżywiania. Stosuj regularne i różnorodne posiłki bazując na produktach zalecanych dla chorego.

Jeżeli podopieczny nie ma apetytu, możesz zachęcić go do spożywania posiłków podając mu je częściej ok. 5-6 razy dziennie w małych objętościach. Jadłospis powinien być bogaty w białko, którego źródła stanowią m.in.: mięso drobiowe (kurczak, indyk), cielęcina oraz ryby. Bogate w białko są również jajka, mleko i przetwory mleczne, a także nasiona roślin strączkowych (pod warunkiem, że są przez chorego dobrze tolerowane). W przypadku niektórych pacjentów konieczne może być zastosowanie potraw łatwostrawnych.

U osób chorych często mogą występować zaparcia. Chcąc im zapobiec podopieczny powinien codziennie wypijać oni ok. 2-2,5 litra płynów, a dodatkowo w jego posiłkach powinien być obecny błonnik, który reguluje pracę jelit. Dobrym źródłem błonnika, a także witamin oraz minerałów są owoce i warzywa. Zaleca się podawanie ich chorym najlepiej w postaci musów, przecierów lub soków np. z jabłek, bananów, marchwi oraz pomidorów. Owoce cytrusowe mogą podrażniać błonę śluzową przewodu pokarmowego, dlatego lepiej z nich zrezygnować. Z warzyw powinno się unikać kapusty, grochu, fasoli oraz cebuli, ponieważ mogą wywoływać wzdęcia. Ponadto nie zaleca się podawania osobom chorym potraw smażonych i tłustych ze względu na to, że są ciężkostrawne – dłużej zalegają w żołądku, mogą wywoływać dolegliwości.

Jeżeli pomimo starań opiekuna, chory nie ma apetytu lub nie jest w stanie (np. z powodu odczuwanych dolegliwości) spożyć odpowiedniej ilości pożywienia pokrywającej jego zwiększone zapotrzebowanie, wówczas pomocne będzie wsparcie w postaci żywienia medycznego. Warto skonsultować z lekarzem prowadzącym możliwość zastosowania preparatów odżywczych, takich jak Nutridrink. Jest on skoncentrowanym źródłem energii i składników odżywczych. Ma formę płynną – jest gotowy do spożycia, dzięki czemu może być stosowany jako samodzielny posiłek, albo jako dodatek do potraw np. zup lub koktajli.

Regularne stosowanie preparatów odżywczych przed zabiegiem operacyjnym przyczynia się do poprawy stanu odżywienia chorego, co ma wpływ na występowanie i ilość powikłań, późniejszą regenerację oraz szybszy powrót do zdrowia.

Bibliografia:

  1. Głuszek S. Podstawy. PZWL Warszawa 2019.

  2. Grzymisławski M., Dietetyka kliniczna, Warszawa 2019.

  3. Kłęk S. et al. Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego, Kraków 2019.

  4. Weimann A. et al., ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery; Clinical Nutrition 36 (2017), s. 623-650.